Bu terim ilk kez 1764’te Lambert’in ‘Yeni Organon’ adlı eserinde geçiyor.
1786 yılında da Kant, ‘Doğa biliminin metafizik başlangıç temelleri’ adlı eserinde kullanıyor.
Daha sonra Hegel, Hamilton, Edward Hartmann kullanıyorlar.
EDMUND HUSSERL
Fenomenolojinin babası.
İkinci dünya savaşından önce ölmüş bir Yahudi.
Heidegger’le çok sıkı ilişkileri var. Heidegger, Husserl’in fenomenolojisinden çok fazla yararlanıyor.
Husserl’in etkilediği fenomenologlar:
Heidegger, Scheler, Ingarden, Pfönder, Geıger, Eugen Fink, Sartre, Marleu Ponty, A.Koyre.
Bu felsefe disiplini bugün bilim olma yolunda.
Husserl, hiçbir zaman sistematik olarak fenomenoloji şudur demiyor.
Fenomenolojinin en temel özelliği; indirgeme (reduction).
Husserl, iki tip indirgemeden sözediyor:
1-Eidetik(eidos) indirgeme.
2-Fenomenolojik indirgeme; daha çok içerik analizleriyle ilgili bir yöntem olma yolunda.
Fenomenolojinin temel özellikleri:
Fenomenoloji karşımıza özel bir bilgi edinme yolu olarak çıkıyor. Daha çok sezgi denilen etkinlikte yatıyor.
Sezginin ilişki kurduğu; ‘verilen, verilen nesne’.
Fenomenolojinin temel parolası; ‘nesnelerin kendisine doğru’.
Fenomen, verilen nasıl görünüyorsa, nasıl veriliyorsa onu görebilmek.
Verilenin kendisini görebilmek için fenomenolog indirgeme yapmak zorunda yani üçlü bir paranteze almak zorunda buna ‘epoche’ deniliyor.
1-Her türlü öznel olan her öge paranteze alınır. Amaç, nesneye bakan kendisini tamamen nesneye bıraksın. İşte bu tam nesnel tavır.
2-Nesnenin kendisini görebilmek için her türlü teorik olan (ispat, hipotez…) paranteze alınır. Bunda amaç, nesne kendi kendini ifade edebilmeli.
3-Her gelenek paranteze alınır. Amaç, başkaları tarafından o nesne hakkında söylenilenlerin hepsini safdışı bırakmak, nesne nasılsa bize kendini öylece göstersin.
Fenomenolojide fenomene ikili bir bakış sözkonusu:
1-Nesnede bakılan ne, nesnenin neliği.
2-Nesnenin özüne ait olmayan her şeyi safdışı bırakmak.
Bu paranteze alınanlar tamamen reddedilmiyor. Bunlar daha sonra materyal olarak kullanılıyor.
Fenomenolojik yöntem neden gerekli:
1-İnsan kendi yapısı gereği; ilk bakışta nesneyi göremez. Sübjektif ögeler nesneyi görmemizi engeller. Başka zamanda sahip olunan bilgiler, nesnenin açıklığını engeller. Önemli olan sadece verileni görmek.
2-Hiçbir nesne yalın/sade değil, kompleks. Birçok ögeden oluşuyor. İnsan bunların hepsini aynı anda göremez.
İşte bu iki nedenden dolayı fenomenolojik yöntem gerekli.
Nesnenin kendisine doğru parolası; nesneye sade ve tinsel bir bakışın ifadesi.
‘Bilginin tek haklı kaynağı bilinçtir’ der Husserl.
Bu bilinç, her zaman nesneye yönelen şeyin bilinci.
Husserl; duygu, yaşantı, his…gibi şeyler hoş ama bunlarla bilgi edinilemez der.
Bilginin tek haklı kaynağının bilinç olması, fenomenolojiyi ‘bilinç felsefesi’ haline getirir.
Bakmak, sadece verilene bakmak. Önümüzde açık-seçik duran nesneye bakmak. Sadece verilene baktığımızda, nesne kendini dile getirir. ‘Görünenin dile gelmesi’.
Sezgi, doğrudan doğruya nesneyi örtenleri açmak ve nesneyi görmek. Araştırmada araştırıcı sadece nesneye yönelir. Öznel olan her şeyi paranteze alıp, nesneye saf bir bakışla kendini vermek. Bu insan kendini unutan, sadece bilme etkinliğinde bulunan insandır.
Yine bu araştırıcı, her türlü pratik olanı dışta bırakır. Yapmakta olduğu işin, pratik faydasını düşünmez; sadece nesnenin bilgisini elde etmeye çalışır.
Bu düşünür tipi, varoluş felsefesindeki sübjektif düşünür tipine karşı olan bir düşünür tipidir.
Merkezde olan araştırıcı değil, nesne. Sübjektif düşünmede ise düşünen merkezde.
Görev bilinci, fenomen hakkındaki bütün sübjektif olanları parantez içine alıp, sadece bu fenomeni kendinde bulunan özellikleriyle betimlemek.
Örneğin, din fenomenini Descartes gibi en küçük parçalarına ayırma ve sonra bütünü yeniden kurmak.
Tags: A.Koyre, Bilinç felsefesi, eidetik, epoche, Eugen, Fenomenoloji, Fink, Gaiger, indirgeme, Ingarden, M.Ponty, MARTİN HEİDEGGER, Pfönder, Sartre, Scheler, SEZGİ